In het voorjaar van 2017 was er in het museum van Dordrecht-NL een speciale expositie over het oudste bewerkte goud ter wereld. De vindplaats van dit goud is Varna in Bulgarije. Doordat Dordrecht een partnerstad van Varna is, was dit goud in het kader van een jubileum wissel expositie in Nederland te zien. Een buitenkans!
De twee zalen met de archeologische vondsten uit Varna waren sober belicht waardoor de volle aandacht uit kon gaan naar de zorgvuldig belichte vitrines.
Op de eerste foto zijn een aantal van de vondsten uit het graf 3 van grafveld II te zien. Daarboven hangt de oorspronkelijke foto uit 1976 die van het graf gemaakt is. Hierin zie je het skelet van een man van 25 tot 30 jaar. Door middel van koolstofonderzoek weet men de leeftijd te dateren tussen 4750 – 4700 v. Chr.
Dit valt exact in de midden kopertijd. De ontdekking van dit nieuwe metaal na het stenen tijd perk zou tot de verdere evolutie van de mensheid leiden. Geleidelijk maakten de mensen zich het productieproces eigen.
De witte voorwerpen in de vitrine zijn zorgvuldige creaties van kralen en een armband van een bepaald type stekeloester (Spondylus) die gevonden wordt in de Aegische zee (zie foto’s hieronder). Verder ligt er ook nog een spiraalvormige armband van koper, een bijl van jade, strijdbijl van een gewei tak en een keramische pot.
Mijn aandacht ging echter naar de rechterkant van de vitrine. Op het kleine vierkanten plexiglas blokje liggen 31 kleine gouden kralen die hier aan elkaar geregen zijn. Oorspronkelijk zijn ze gevonden met malachiet- en stekeloesterkralen. Dit is het oudste bewerkte goud ter wereld.
Het voordeel van naar een expositie gaan is dat je de sieraden van dichtbij kunt zien. Op een foto heb je nooit een precies beeld van de grootte van een sieraad. Neem bijvoorbeeld deze 31 gouden kralen. Ze zijn veel kleiner dan ik oorspronkelijk gedacht had.
Het zijn eenvoudige kralen die waarschijnlijk uit plat gehamerd goud gebogen zijn. In die periode hadden de bewoners van Varna alleen stenen en koperen werktuigen. Ik vind het fascinerend me voor te stellen dat er 6700 duizend jaar geleden iemand goud heeft zitten uithameren, tot het dun genoeg was om het tot kralen te rollen.
Smelten, uithameren en met een beitel in stukken verdelen zullen tot de handelingen gehoord hebben. Op de foto hieronder zie je ook al een oogje gemaakt uit draad. Wellicht is die draad gemaakt met een stukje plat goud waar je met een beitel en hamer een dunne strip af slaat.
Wat ik ook grappig vond was de met dun goud omwikkelde rechthoek. Meer met minder!
Prachtig waren ook de keramische figuurtjes met lijn patronen en de kleine dierfiguren:
De stier figuur kwam vaak voor. Hierboven in klei en hieronder weer in goud.
Gouden halsketting met kralen van Spondylus en Carneool. Het gouden amulet lijkt op een sterk gestileerd vrouwenlichaam.
De omgebogen randen wijzen erop dat gaten gemaakt werden door er met een spits voorwerp in te slaan.
Meer historische sieraden blogs op Edelsmid met Groene Vingers.
Bronnen:
Vladimir Slavchev – Het oudste goud van de wereld, schatten uit Varna – Dordrechts Museum 2016
T. Douglas Price – Europe before Rome – Oxford University Press 2013
Barry Cunliffe – Europe between the oceans, 9000BC-AD 1000 – Yale University Press 2008