Naar Iran reizen om een expositie te bezoeken ligt niet zo in mijn planning. Daarom is het des te fijner dat musea aan uitwisseling doen! Dit keer ben ik naar het Drents Museum in Assen geweest dat de goud schatten uit het Nationaal Museum van Iran in Teheran tentoonstelt.
De hoeveelheid sieraden in de expositie “Iran – bakermat van de beschaving” was overweldigend. Ik heb genoten van de kwalitatief hoogstaande gouden kettingen, oorbellen en armbanden. Wat een ervaring om te zien wat de edelsmeden uit het land van de Meden en Perzen konden maken.
Van oud naar jong laat ik je zien hoe het edelsmeedwerk specialistischer wordt. Echt werkelijk een feest voor de ogen.
Door de foto’s te sorteren en te bewerken worden de sieraden steeds vertrouwder. Ik zie nu details die ik, in de korte tijd dat je vaak voor een vitrinekast staat, niet zag. Dat is de meerwaarde van het schrijven van mijn sieraad-geschiedenis blog. Mijn kennis over deze periode is in korte tijd enorm uitgebreid.
Aangezien ik me focus op de beschrijving van sieraden wil ik je, voor meer foto’s over de rest van de expositie, door verwijzen naar deze blogpost van hanshike.
De oudste sieraden in de tentoonstelling waren met smaak uitgezochte half-edelstenen geregen tot kettingen of armband. De datering is ergens tussen 2600-2200 v.C. Bij deze sieraden is nog geen metaal gebruikt. Ze behoren in het bronstijdperk dat in Iran van 3000 tot 1200 v.C. duurt.
Het viel me op dat ze bij deze voorbeelden vooral voor het contrast gaan. De rood-oranje armband met de aangebrachte geometrische patronen vind ik prachtig. Die zou je nu nog steeds kunnen dragen. Ik heb het vermoeden dat dit Carneool is maar ik weet het niet zeker, dat stond er namelijk niet bij.
De armband komt uit een grafveld in Shahdad 2600-2400 v.C.
Halsketting met waarschijnlijk Lapiz Lazuli en Agaat, 83cm lang, uit Tappeh Hissar, 2400-2200 v.C.
Deze gouden ketting is onderdeel van een grafvondst in Kaluraz. De ouderdom is van 850 tot 550 v.C. Dit is de periode van de ijzertijd die loopt van 1200 tot 550 v.C. in Iran. Dit was een periode waarin de kunst van het metaal bewerken al op een hoog niveau stond. Er bestonden al afgesloten ovens waarin temperaturen van 1500C bereikt konden worden.
Ik vind de manier waarop de ronde schijven reliëf hebben gekregen een mooie techniek om met eenvoudige middelen volume te creëeren. Met ponsen kleine bolvormige versieringen aan brengen lijkt, in oppervlakkige beschouwing, op granuleren. Maar dat is het niet, zoals we in later werk gaan zien.
De dubbelconische kralen zijn hol en bestaan uit twee delen, zoals je duidelijk kunt zien op de meest rechter kraal op de onderste foto. Het ziet uit als heel dun goud dat om een kegelvormige mal is gevormd. Vervolgens worden twee kegels in elkaar geschoven. En voila, je het een holle kraal met een mooi groot volume.
Deze gouden ketting werd gevonden in het graf van een rijke vrouw op de begraafplaats van Kaluraz, vlak ten zuidwesten van de Kaspische zee. We vinden hier een variant van de dubbelconische kralen. De vorm is wat ronder en is versierd met kleine buisjes en een tot ring gevormde draad.
Mijn favoriete onderdeel van deze ketting is het langwerpige met gouddraad gedraaide element. Een effectieve manier om snel een decoratieve kraal te maken. De datering is van 850 – 550 v.C.
Een paar eenvoudige oorbellen gevonden in een vrouwengraf van Kaluraz, 850 – 550 v.C. Let op het gegraveerde detail net achter de drie bolletjes. Dit soort verfijning maakt het speciaal.
Op de linker foto zie je de vitrine met de sieraden en voorwerpen die in gevonden zijn in 2007 in een rechthoekige grafkamer in Jubaji. In deze kamer stonden twee bronzen sarcofagen waarin de twee vrouwen in hurkzit waren bijgezet. De datering van deze voorwerpen is 585 – 539 v.C. Deze periode valt onder de laat Elamitische periode. Het was een bijzonder rijk graf, wat aannemelijk maakt dat de twee vrouwen tot de toenmalige elite behoorden.
De ketting aan de rechterkant lijkt op een soort loop-in-loop style, eenvoudig maar stijlvol met aan de uiteinden acht kraaltjes.
Deze met onyx ingelegde gouden scharnier armband is echt een meesterwerk en hoort bij de schatten van de prinsessen van Jubaji. Bovenop zie je zorgvuldig granuleer werk dat de stenen omringt. Ik wist dat de Etrusken in de Oude Wereld bekend stonden om hun vaardigheid met granulatie, maar de Perzen konden er ook wat van.
Granuleren is de techniek van het decoreren van sieraden waarbij minutieuze korreltjes goud of zilver worden aangebracht op een voorwerp. Granuleren is een complex proces, een specifieke verfijnde techniek van het goud- en edelsmeden. De Etrusken waren in de periode van de 7e tot de 5e eeuw voor Christus vakmensen bij het uitoefenen van deze vaardigheid. Lees meer over de Etrusken.
Nog drie gouden sieraden uit het graf van de Jubaji prinsessen. Een massieve armband, een broche/speld en een ring die oppervlakkig gezien granuleerwerk heeft. Maar het is gewoon geponst goud. Effectief gedaan. Ik vind de ring dan ook erg mooi.
Nu komen we in een nieuwe periode terecht. De Elamieten worden verdrongen door de Achaemenidische dynastie. Beter bekend als het Perzische rijk (550-330 v.C.). Deze indrukwekkende gouden leeuwenkop armband stamt uit deze periode. Hij is gevonden in Hamedan (12 x 9 cm).
Een bijzonder bewerkelijke gouden oorbel met Lapiz Lazuli kraal gevonden in Pasargadae. 559-331 v.C.
Met geslepen agaten samengesteld collier uit Stalakhjan (provincie Gilan aan de zuidwestkust van de Kaspische zee). De uiteinden zijn van goud met een subtiele granulatie versiering. 559-331 v.C.
Bronnen:
De tentoonstellings teksten van Iran – Bakermat van de Beschaving.
Drs. V.T. van Vilsteren en Dr. J. Nokandeh – Iran, Bakermat van de beschaving – Drents Museum en WBOOKS, Zwolle.